P
Sinoù ha berradurioù
+ ouzhpennañ (skrivet gant lizherennoù tev) = ster
lem. lemel kuit (skrivet gant lizherennoù stouet) G. Gwened
r. da reizhañ GU Gwened-Uhel
adj. anv-gwan T Treger
# disheñvel ouzh ??? pe §§§ da studiañ
-*-
Pajenn 555
pabiezh, + pabelezh = papauté
r. paboni = pontificat (Fav.)
pachaelezh f.: pachalik (territoire soumis au gouvernement d’un pacha)
padout vb.: lemel endurer ?...
+ pagn m. -où = pagne (A. Boché)
Pajenn 556
paj m. -ed = page (floc’h)
palañch g.: caparaçon (housse d’ornement pour les chevaux, dans une cérémonie)
r. paleografïezh
r. paléontologïezh gw. : paléontologie (lemel paléontologue = un den)
Pajenn 557
r. palefarzh ; -ad ; -iñ
palforsadur = viol (< galleg "par la force", + -adur)
+ palm g. –où = palme (evit neuial)
paluc’h g., paluc’henn gw.
Pajenn 558
palud-halen g. = marais salants
+ palemañ vb. = tasser, se tasser
r. palemet (lemel palumet)= (sol) durci, battu
pampez ag.: (homme) sot ; bizarre, étrange ; + plouc (tunodo)
pan vb., + pand devant les formes du verbe être et aller commençant par une voyelle (G)
panave = paneve = si ce n’était, n’était-ce
panenn gw. = ag. Lemel fade. + (homme) arriéré, idiot (E. Ernault)
panerad = paneriad
panesa vb.: cueillir des panais (lemel navets)
Pajenn 559
paoell g. (R.H.) = pawell gw. (Fav.)
paotr-enor = paotr-a-enor: garçon d’honneur
paotr-kezeg = paotr-ar-c’hezeg: palefrenier
paouez vb. + paouezañ vb : cesser ; s’arrêter
Pajenn 560
paour g., lst. peorien (K, L) ; pevien, -ion (T) ; paorerion, -izion (G.I.) < E. Ernault
paourâdur (-â- < paouraat)
paper-arc’hant = paper-argant
Pajenn 561
paradoz V. baradoz,+baradoez (G)
paradurm. = + parure (en cuir) ; déchets de cuir paré
parailher m. -où: égouttoir pour les cuillers, etc
r. paralogism m. –où >paralogizm / paralojizm= paralogisme
r. paramant m. -où:parement ; pl. -où agrès ; gréement ; atours; "goude da stad ha pompadoù/gwiskamant ha paramantoù"...
parañ (Nn2) vb.: accoupler, etc ; + fournir un mâle à une femelle
paravi adv.: à qui mieux mieux ; + rivalité
paraviañ vb.:+ rivaliser
r. paravis > paraviz adv.: vis-à-vis
paraviziñ vb. : mettre vis-à-vis (ouzh / douzh de)
parchenn f. -où : (un) parchemin ; lemel pancarte
pard da lemel ; sl. léopard. = loupard
+ pardonaduz ag.: pardonnable
pardoner m. -ien / -ion: celui qui va au pardon, etc ;+ personne qui pardonne
pare (Nn1) ag.: guéri ; fini, achevé, etc ; lemel épuisé de fatigue, à bout de force
pare (Nn2) f. -ioù: partie (de jeu) ; équipe de six ou huit batteurs ; + compagnie de moissonneurs ; troupeau
Pajenn 562
paredenniñ vb. : brûler à la surface + (former une croûte)
+ pareziñ vb. : fournir une femelle à un mâle ; compléter une paire
+ parfeta adv.: (se) perfectionner
+ paribolenn f. -où : faribole
+ parkva m. -ioù : parking
parlantadeg f. -où : pourparlers ; palabres
+ parlantal vb.: parlementer
parotid m. -où : parotide + (glande salivaire)
Pajenn 563
parraat > parraad vb. : parer, empêcher ; parraad douzh unan bennag a ober un dra (empêcher quelqu'un de faire quelque chose) ; préserver (ouzh / douzh de)
+ partizan m. -ed: partisan ; partizanez f. -ed: partisane
partapl (Nn2) >partabl ag.: roturier ; lemel honorable, digne de considération
parti, partiad m./f., + partienn gw. -où: partie de cartes, etc
pasamant m.: passement d'habit (galon...)
pase m. -où passage ; instant ; lemel regard attentif ; prép. plus de, au-delà de ; + davantage ; pase-poent eo (le temps est passé) ; pase-mall eo (il est plus que temps) ; pase ugent vloaz (passé vingt ans)
paseadenniñ vb. : repriser (un bas, etc.)
pase-gloan > pase-gwlan m. (Fav.): aiguille à laine, passe-laine.
paseal v. passer ; lemel épier, guetter
pasepie m. : passe-pied (danse /pachpi/)
pastellad f. -où : morceau ; contenu d'un panneau ; + couche épaisse (ur bastellad avaloù er presouer)
Pajenn 564
+ pastell-revr gw.: fesses
+ pastell-votiñ f., pl. pastelloù-v.: circonscription électorale
pastounadez coll. -enn: panais ; par ext. carottes
pastur m. -ioù: moellons + (mein-pastur, ur maen-pastur) ; construction faite de moellons
pasturiñ v. : nourrir ; + se repaître
patatez (& patat, pato) coll. -enn: patates ; pommes de terre
patati m. : culbute (jeu d'enfant) ; c'hoari-patati
patouilhañ, + patouilhad vb.: écouvillonner (un four, etc.) ; patouiller, patauger
patrologiezh f.: patrologie (collection des ouvrages de Pères de l'Église)
Pajenn 565
+ pavkaoliñ vb: faire le pied-de-grue (Fav.)
pavez (+W paver) m. -ioù: pavé
pazeal vb.: faire les cents pas ; + déambuler ; arpenter
pazenn f. –où, pazinier: degré, marche ; barreau d'échelle ; +échalier (gallo, une passée, T.K.)
pe (+ pezh) a. ou pron. : quel ; lequel ; que, quoi. + Pezh ti ? quelle maison ?
pean m. -où : péan + (hymne en l'honneur d'Apollon ; chant de guerre)
peban adv. : d'où ? ; a-beban ? (G)
+ pebeilad ag:. alternatif
Pajenn 566
pech: 1) m. -où sarcloir. 2) coll. pêches, -enn pêche (sl. pechez -enn).
+ pedavare ?adv. : quand ?
pec'hedoniezh gw.: casuistique + (science des péchés)
pec'huz ag. : entaché de péché ; + peccable (qui pèche)
+ ped g. –où: invite, invitation (G)
pedadenn f. –où: invitation ; lemel prière
pedagogeg ag.: pédagogique, qui a de la pédagogie
+ pedagogel a. pédagogique, relatif à la pédagogie
+ pedofil ag./ g. -ed: pédophile
pe-dost adv.: presque ; + ur miziad pe-dost (un mois ou presque)
pegañ vb. :coller ; poisser ; adhérer (ouzh / douzh à) ; saisir (e) ; s'accrocher (e à) ; + mordre
pegeit / pegehid adv.: combien de temps, etc
Pajenn 567
+ pegiz? adv.: de quelle façon ?, comment ?
pellabour m. -ioù: télétravail
Pajenn 568
pellenn : lemel boule (= boull -où) ; + globe
pellgelaouer: transmetteur + de nouvelles
pellheolvan: aphélie +(point de l’orbite d’un corps gravitant autour du soleil, qui est le plus éloigné de celui-ci)
pellkas m.-où: (une) épave (sg.: lemel an -s) ; sl. heñvelster: peñsead –où (sl. p. 574)
pellvleniañ : télécommander (une voiture) ; + pellgemenn : télécommander (dre vras)
pellvuzuliañ : télémétrer ; + pellvetrañ
Pajenn 569
pellvuzulier : télémètre ; + pellvetrer
pellwell ?: clairvoyance ; kentoc’h : spizwel
+ pempad-où m. : quintette (musique) A. Boché
pem(p)roudenn = distagadur -p- = Ø
Pajenn 570
r. pengenn : planche de jardin ; sillon ? (sl. erv). Idem > pengennad : contenu d’une planche de jardin ; pengenniñ : achever une planche de jardin
pengouin ? : pingouin ; sl. berraskell -ed m., god m. -ed
peniti g. + lieu de pénitence.
pennadañ : rapiécer ; + rabouter
+ pennad-bazh : gourdin, + matraque (Fav.) ; penn-bazh = gourdin
r. pennad-stur : éditorial ; pennad-talbenn: accroche (article de la une mis en exergue), lemel article de fond
+ pennaenn -où gw.: principe
r. pennariañ: entraver (un animal)
Pajenn 571
+ benndaoulin d. : genoux ; mont war e benndaoulin
penndiegezh : famille principale ; # penntiegezh : chef de famille
penndog [’pendok] > distagadur
Pajenn 572
r. penngos g. -où : souche ; lemel billot (= piltos)
penngredenn = dogme ? (= dogmenn gw.; penngelennadur : point fondamental de doctrine ; penwirionez : vérité fondamentale, < T.K.),.croyance principale…
Pajenn 573
penn-meot = penn-maout
pennsac’h : goitre ; érysipèle + (infection de la peau)
Pajenn 574
penntoupenn : tacaud (surnom du) ; = boc’heg g. -ed…
r. pennvennoz
r. pennveudiñ : abasourdir ; = pennvaoudiñ < maoud (Fav.)
r. peñse m. : naufrage ; > épave = peñsead –où (< L. Andouard "Brezhoneg ar mor" ; sl. heñvelster p. 568: pellkas)
Pajenn 575
r. penverz > -egezh
+ pennvizañ unan bennag = avoir quelqu'un dans le collimateur (< biz f. = point de mire) A. Boché
peoc’h < pax latin: -a- latin > -eu- brezhoneg. Idem: (latin) skala > skeul (bzg.). Lemel al lizherenn -o- en holl c’herioù da heul ha lakat -eu- en e lec’h: peuc’haat, peuc’hadur, peuc’haer, peuc’haus, peuc’hgar, peuc’hgarantez, peuc’hgarour, peuc’hgarouriezh, peuc’hiañ, peuc’hiek, peuc’hier, peuc’hius, peuc’hleun.
peogwir = pendegwir (G)
Pajenn 576
perak = perag adv. < rag (sl. ragach, raganv, ragistor, h.a. Rag > rak dirag S: rakskrid, dirag P: rakprenañ, h.a.). Lemel perak tra: ne vez laket un adverb dirak tra ; idem evit ouzhpenn tra (perag an dra-se ? ; ouzhpenn-se..). Anv-gwan e vez peurliesañ dirak tra: peurlisañ tra
perann (G.): + je n’ai aucun rapport avec lui (Fav.)
+ perell gw.: gamelle (ustensile)
pergen adv.: = notamment (= peurgetket) ; lemel surtout ha précisément
perheñvel = peurhañval (G)
peri = péri +(génie ou fée, mythologie arabo-persique)
peripatetegour m. -ien : péripatéticien (< Aristoteles: relatif à la doctrine d’Aristote qui enseignait en marchant). Astenn: peripatetegerez ed: femmes qui racolent dans la rue (gast, gisti)
perisilh-ki : + petite cigüe (# ciguë: kegid m., kraban f.)
perle (G), sl. peurlec’h: pâturage
Pajenn 577
perlezus ag.: perlier, + perlière (sl. istr)
perone: sl Fav. + Dr Etienne §§§§§
pers = per ?
personek = personnel (donner ou prendre un caractère personnel)
+ personekad vb. = personnifier
+personekadur = personnification
personel = personnel + (relatif à la personne)
+ personnelaad /-añ = personnaliser
personelezh gw.: personnalité. Lemel individualité = hiniadelezh gw. < hiniad = individu
+ peruker g. -ien = coiffeur ; + troc’her blev
pervezh: + scrupuleux (M. Herrieu) ; mesquin (Fav.)
pervezhañ vb. = da lemel, rag diresis (< pervezh = pemp ster)
peseurt = quoi ; quelle sorte (de) ! ; quoi ???... sl. petore
pesker g.-ien: poisonnier (pêcheur = pesketaer)
Pajenn 578
pesketaus ag.: favorable à la pêche
pet ?: sk. ar ped eo hiriv ?
+ petrolel ag.: relatif au pétrole
+ petrolerez f. -ed = pétroleuse (femme du peuple utilisant du pétrole pour allumer des incendies)
peuliañ vb.: + empaler
peulveriañ vb.: empaler ; + embrocher (< ber g. = broche)
Pajenn 579
peurechu ag. : +parachevé
peurechuiñ vb. : + parachever
peurgas vb.: lemel donner le coup de grâce
peurgetket adv.: notamment ; lemel surtout
+ pleurglokañ vb.: compléter
peurglokaat : compléter totalement
r. peurva (lemel -n): pâturage
+ peurziloskadur g. : abandon (T.K.)
+ peurzilaoskañ vb. : abandonner (sa femme, son mari,…) T.K.
+ peurzilaoskel ag. : abandonné (T.K.)
Pajenn 580
peusheñvel: e-giz ar ger kroashent: Z > S kaletaet gant H
+ pevarad -où m. = quatuor (musique) A. Boché
pevare ? adv.= pedavare : quand ?
r. peware ag. : quatrième. Idem er gerioù savet diwar pewar war-lerc’h
Pajenn 581
vb. picholeta : chercher des brindilles (< picholenn, picholoù)
pichon g.: + pigeon
+pichoniñ vb.: faire l’amour
Pajenn 582
pigell gw.: houe, + binette (= kravell gw.)
pigellat: + biner
pigeller: + bineur
pigellerezh: + binage
pignat vb.:monter +(pignat gant ar skalier) + pignon g. -où , pignon (de maison)
pignouer : montoir (pierre qui servait à monter sur le cheval)
r. pik-spern
+pik gw. -ed: (des) pie(s)
pik g. : point, tacha,… + Remords = pik-koustiañs
piker g.-ien : piquier + (soldat)
pikerom : petit piquet ; + plantoir
r. pik-lamm = piglamm ; idem piglammat
pikolded gw. + pikolder g.: énormité
pikolenn gw.: ur bikolenn maouez = une forte femme
+ pikoù-panez: taches de rousseur (T.K.)
Pajenn 583
+ pilbaotr gw.: garçon manqué (T.K.) ; houmañ zo ur bilbaotr !
pilbeg: bavard ; + balbeg (bzg an Erge-Vihan, T.K.)
+ pilberniad vb.: empiler (G.)
pilgos: reste de souche, billot (lemel piltos)
pili pl. de pal = pelles, bêches, bondes, vannes, aubes (sl. p.556)
Pajenn 584
r. pillig: plaque à crêpes, crêpière (lemel poêle à frire)= plakenn hep bord na lost
pilligad: lemel poêlée (sl. pillig)
piloch m. où = pilotis < pilot < pile
piloueradur g.: pillonnage = + mettre au pilon (levrioù h.a.)
r. pinn g.: robinet de barrique (Fav.: [i] berr)
Pajenn 585
+ pintig g. -ed : pinson ; « An tri bintig » (strolladig sonerien)
Pipi = Pierrot (T)
pirc’hirin < perc’herin -ded (pererin e kembraeg), pèlerin
pirc’hindour (G) da lemel !
pirien, pl. de par = mâle, époux, pair
Pajenn 586
pismigañ vb.: + pinailler
pismiger g.:+ pinailleur
pismigus ag.: + porté à pinailler
pitouch g.: + pénis ; en em bitouchal : se toucher (A. Boché)
pitouilh ag.: lemel gourmet = lipouz -ed, liper -ien, beg-où fin
r. pizell gw. coll. -enn gw.: vesce, + ivraie, Fav.
Pajenn 587
+ piz-driz: pois chiches
r. pizhted gw., pizhter g.
piz-logod coll., -enn gw.: vesce
plac’h-enor : + plac’h a enor
pladenn : + cuvette (Pourlet). Pladenn stank = CD (T.K.)
plaen : + adv.: tout le temps ; labourat a ra plaen : il travaille tout le temps
Pajenn 588
plañcheriz -où < A. Boché
plañcheriziñ vb. < A. Boché
plantañ vb.: planter ; + enfoncer ; appliquer un coup
Pajenn 589
plazma: pasma
plastik : + plastic (explosif)
plastreri gw. : platrière + (carrière)
plastrigell gw.: objet en plâtre
+ plegadus ag.: pliable, flexible. Lemel plegus.
r. plegadusted gw., -ter g. = flexibilité, pliabilité ; docilité
plegañ vb. : + mont da blegañ = aller à la selle
Pajenn 590
+ pleistoken g. = (le) pléistocène (début de l’ère quaternaire)
pleustriñ vb. : + s’exercer
+ plijañs: plaisance ; porzh plijañs, port de plaisance (A. Boché)
+ plijañser, -ien : plaisancier
r. Pluwigner (hep -e- dirak u)
Pajenn 591
+ plioken g.: (le) pliocène (fin de l’ère tertiaire)
Pajenn 592
r. plouz-kehid = plouz-to: paille pour couvrir un toit
pluenn gw.: + rangée d’arbres formant une haie (G)
pluheñvel = pareil à / qui ressemble à des plumes
Pajenn 593
pluiadenn, pluiañ, pluier, pluierig, pluj (da lemel ?): ar gerioù-se n’emaint ket e geriadur Favereau: sl. ar gerioù a grog gant s-: splujadenn, splujañ, splujer,…
+ plumach collectif, -enn gw.: plumet ; plumachennoù = quelques plumets
plusk : pelure(s), épluchure(s) ; écorce(s) ; lemel pépins
plustrenn, -où ; + coll. plustr (Fav.)
r. plutoniom (bzg)
poan-benn gw. = droug-penn g.
+ poaniañ : travailler dur ; affliger: + sk. poaniet braz on
poanius: ag. pénible ; + douloureux
poazhañ vb. cuire ; lemel digérer (= izmoriñ ; kas e voued d’an traoñ…)
pobañ vb.: cuire le pain ; + brûler (la peau)
pobelan g., sl bobelan g.= roitelet ; localement papillon
Page 594
poch : + du-poch = complètement noir
podenn, lemel bobine (= kanell)
pod-kafe g.: cafetière ; = cheftalenn gw. (K)
r. pod-kampr (< kampeier, kamchoù lst.)
pod-tredan: pile, + batterie (voiture, tracteur)
poell : (au plan concret) lien de ficelle ; > fil du discours ; raison, bon sens…
poellata vb.: +raisonner (< poell = raison) ; lemel réfléchir (prederiañ), méditer (prederiata) < T.K.
poellataerezh g. : (le) raisonnemennt, la faculté de raisonner(< T.K.). Lemel réflexion, méditation.
poell-loeroù : jarretière (< poell = ficelle) ? Sl. ere(lien)-loeroù ; arigell gw. -où
poeñchenn gw. -où : court jupon (sl. poentenn)
poeñson g.: + poiçon de charpente ; plafond (localement)
poent : point ; r. moment précis
poentadur : ponctuation ; + pointure
Page 595
poentenn, pointe,… + court jupon
poezell gw.: boisseau (< ar galianeg) = ancienne mesure de capacité pour les matières sèches
poezeller : boiseller (fabriquant d’objets en bois)
poezellerezh g.: boissellerie (métier du bois)
pog gw.: gant un [o:] hir (# pok: [o] berr)
politikerezh g.: une politique particulière
Pajenn 596
+ polodiñ : se reproduire par viviparité (Fav.)
polpegan g. -ed: poulpiquet (farfadet)
+ pompañ vb.: pomper
poñsin = pousin -ed: poussin(s)
Pajenn 597
porc’hell: +goinfre ; égoïste
r. pore = paore, paoread : maladie infectieuse, contagieuse ; lemel forte et subite
r. porred: falaise (Fav.)
r. paoreüs
r. porpant-stagañ e plas portpant-kalet., camisole de force. Pobl: chupenn ar prefed
porzh-marc’hadourezh = porzh-koñvers
Pajenn 598
+ pozlezañ vb. = (se) déhancher. > Pozlez ag.: déhanché
post g. ed: postillon d’attelage. Sl. kentoc’h: postilhon: facteur des postes
+ post-él g. où = courriel
Pajenn 599
+ pouezus ag. = important ; qui pèse, pesant ; lemel de poids (arliv: pouezeg = de poids, qui a du poids)
+ poukaat = (s') amollir ; (s') alourdir (en parlant du temps) A. Boché
pouk(-r )
poull g., + lavoir
poull-fank : fondrière, + bourbier
+ poull-halen (K, G) ; poull-holen (L, T) ; kembraeg = halen ; iwerzhoneg = hal (< kelteg *sal-)
Pajenn 600
poultr g. = poudre ; localement poussière
poultrek = poudreux ; loc. poussiéreux
poultrenn gw. = poussière ; loc. poudre
poultrennañ vb. = se couvrir de poussière ; loc. se couvrir de poudre
r. poultrennus ag. : qui amène la poussière
r. pounneraat: a zeufe diwar al latin ponder (A. Boché) ; Catolicon ponnher.
poura vb.: déplanter, arracher des poireaux ; lemel ramasser.
r. Pourlet (sl. pourletenn = chignon ; pourleteg, yezh ar vro)
Pajenn 601
pourprez g. dépendances d’une ferme ; sl. Pourpri, anv-lec’h
+ pourvez-argant= provision, réserves ; subvention ? sl.yalc’had
+ pozañ vb. : poser (un objet)
+pozet agv.:+ un den pozet eo = c’est un homme posé
pratell gw. : + petit pré, pâti.
Pajenn 602
+ predasenn gw. = (un) gueuleton. A. Boché
preder g.: (la) réflexion ; lemel méditation
prederenn gw. : pensée ; (une) réflexion
predererezh, lemel méditation
prederiadenn, lemel méditation
prederiadur, lemel méditation
prederiata vb. : méditer ; +meveriañ < kembraeg, A. Boché
+ prederiatadenn gw. : (une) méditation (TK)
prederour : philosophe ; lemel penseur (= soñjer, soñjour)
+ prederouriañ vb. : philosopher (Imb.)
prefeddi ; sl. prefeti = préfecture
preiz g.: proie, butin (hep -h, < Fav.). Gerioù diveret idem.
premontread,…prémontré + (ordre de religieux ou religieuses)
Pajenn 603
prenestr g. ; + lst. prenistri
+ prenestrat vb. : flirter aux fenêtres (< G. fenestrat)
prepoz g. = propos ; a-wechoù pourparlers
Pajenn 604
+ preuz g.-ed : (les) preux
prezegenn gw.: conférence, discours ; sermon = sarmon, predeg e gwenedeg, + vb.
priaj : + céramique (Fav.)
priach = gachi (boue d’argile) ;kouezet eo er priach
priasell gw.: fondrière (sl.fontigell, fankigell)
Pajenn 605
prim ag.: lemel menu, chétif, chiche, regardant
+ primskrid : pochade littéraire (œuvre rapidement écrite)
primeri gw.: pénurie ; ur brimeri a vara, une pénurie de pain (Ernault)
primpinella g.: pimprenelle (plante herbacée)
prizachadenn gw. : (une) estimation ; lemel expertise
prizachañ vb. : estimer ; lemel expertiser
prizacherezh g. : (l’) estimation ; lemel expertise
prizacher g. : non professionnel qui estime un bien ; lemel expert, commissaire-priseur
prizajadenn gw. :(une) expertise
prizajañ vb. : expertiser
prizajerezh g. : (l’) expertise
prizajour -ien g.: commissaire-priseur, expert
Pajenn 606
profediezh gw.: r. don de prophétie (sl. diougan g.= prophétie ; profesi, Catholicon, relijion)
+ pogrammadur g., programmation
pron -où g., + (annonces à la fin de la messe)
pronañ vb.: prôner (faire un prône, relij.) ; + recommander, vanter
pront ag.: pront ; + sk. ar prontañ ar gwellañ
prosesion gw./g.
prostez g.: prosthèse (addition d’un élément non étymologique à l’initiale d’un mot)
protonoter g.: protonotaire (relij.)
prozenn gw.: prose (hymne religieux) ; # komzoù plaen
Pajenn 607
+ pruchez coll. -enn gw.: brugnon
psalm g. -où = psaume vb., empoisonner (
+ publik ag.: public
puch = kluch (kluchañ vb.: s’accroupir)
pukañ vb.: trébucher ; broncher + (faire un faux pas en parlant du cheval)
Pajenn 608
puritaniezh gw. : puritanisme
pusuniañ vb.: empoisonner (aesoc’h eget pusiniiñ)
put : + sk. fall-put = très mauvais , yen-put = yen-tre, fall-put.
(Fin al lizherenn P)
Date de dernière mise à jour : mercredi, 24 janvier 2024