Créer un site internet

E

E

Sinoù ha berradurioù

 

+                     ouzhpennañ (skrivet gant lizherennoù tev)                =                     ster

lem.                 lemel kuit (skrivet gant lizherennoù stouet)             G.                    Gwened

r.                     da reizhañ                                                                  GU                  Gwened-Uhel

adj.                  anv-gwan                                                                   T                     Treger

#                      disheñvel ouzh                                                          ??? pe §§§       da studiañ

 

-*-

 

Pajenn 217

r. eben, sl. heben (etim.). Sl. egile

ebena, + (koad) ; # tud du

ebet, + sk. ne oa den ebet = il n’y avait personne ; Mari a labour ken koulz ha paotr ebet = Marie travaille aussi bien que n’importe quel gars (Jules Gros). Quelconque (chose) pe quiconque (personne)

echeder: + Kañseller an Echeder (chancelier de l’échiquier)

 

Pajenn 218

 ec’hoaz = ac’hoez (G.)

 + edaj -où m. = céréale(s)

 + edajeg f. -i, -où = champ de céréale

 edeg,… lemel champ de céréale

 edmegiñ, -añ = admirer (< kembraeg)

 edmagañs = admiration (< kembraeg)

 edus, lemel des céréales

 + edajus a. = qui produit des céréales

 eeun, naïf = sl. eunek, kentoc’h

 eeunañ,… diriger, conduire + (moralement)

 eeunaskelleg, -ek, + (insecte)

eeunded, -er,   naïveté: sl. eeunegezh (kentoc’h) ; …loyauté, + rectitude

efed, lemel fait, réalité (sl. fed m.)

efediñ, lemel réalise

efloud, + (plante)

 

Pajenn 219 

egile (e + kile < son compagnon)

Egipt, + Ejipt…

egor, espace sidéral (kentoc’h) +

egras, + verjus + (jus de raisin vert ou autres plantes)

eilenn f., + reproduction, copie (sk. photocopie)

eilgeriañ, r. répartir

 

Pajenn 220

r. eilkosteziñ= pencher sur le second côté

r. eilskwer

r. eilskrivagner = "nègre" (sk. eilskrivagnerien Alexandre Dumas). Lemel copiste, transcripteur

r. eilvedenn = + réplique. Seconde: sk. intervalle de deux degrés en musique: de do à ré, il ya une seconde.

eilveder = displann… Sl. daouat adj. = binaire (J. Ewan)

lemel eilyezh ; sl. eil yezh = seconde langue. Yezh diveret = langue dérivée.

 

Pajenn 221

ejen-meur, m. urus + (bison d’Europe)

ekant, da lemel ; sl. enkant, p. 233

e-kevret + gant… (sl. ivez: a-gevret gant)

r. e-kichenn(ik)

ekonomek, lemel relatif à l’économie

+ ekonomel = relatif à l’économie : darvoudel ekonomel (pe ekonomikel)

e-korf, sk. e-korf tri miz on deuet e-barzh en-dro = j’ai retrouvé la forme en l’espace de trois mois

e-kuit, ektoplazm (-z dirak m)

eilbig = émulation

eilbik = constestation (Favereau < Peltier, Ernault). Idem > vb.:

eilbikat = contester

 

Pajenn 222

e-leizh ; sl. helaezh (gwenedeg), helaeth (kembraeg) = memes ster

r. elektor -ed ; elektor-meur, elektored-veur

Elezbed

elevez = modestie (L.), pudeur, + réserve. Lemel honte

eleveziek, lemel honteux ;+ gêné

eleveziñ = + rendre pudique (habillement, etc). Lemel ar rest

eleze, + d’où

elum, + sk. war elum eo = c’est allumé

elvezen,… + (plantenn)

em,… adj. + possessif

Notenn: dav ’vefe alies lakat en em e plas em- en anvioù-verb a grog gant ar rakger-se amañ dindan…  ; sk. emginnig = en em ginnig.

 

Pajenn 223

emastenn = iskis ; penaos implij ar ger ? Sl. un astenn…

embann m., + publication ; réclame, + annonce (commerciale)

embann verb. proclamer, + annoncer

embanner, crieur public, héraut + (ancien)

embleustradeg, sl., pleustradeg

r. embleustradenn, lemel une entreprise ; + (un) exercice sur soi (physique ou moral)

embleustrerezh, exercice + (sur soi)

embleustrva, da lemel

embouellad, exercice + (intellectuel)

embreg, lemel entreprise

embregadenn, lemel (une) entreprise

embregañ, lemel dresser, dompter, assumer

+ embregenn f. -où = (une) entreprise (industrielle)

embreger, lemel embregour ñ

embregerezh, lemel (une) entreprise (sl. embregenn)

 emc’hraus, da lemel

 

Pajenn 224

emdennañ, + battre en retraite

+ emdennadeg, retraite (d’une armée), sk. emdennadeg Napoleon a/eus Rusia

+ emdroiñ, emdreiñ

r. e-menn

emfennañ, se répandre, hag all… ; sl. fennañ

emfival, se mouvoir + (comme un automate)

lemel emgann-daou ; sl. duvell = duel

r. emgann-tirvi, combat de taureaux (lemel course) ; + redadeg tirvi = course de taureaux

emgastiz, lemel austérité

+ emgastizañ, faire pénitence, se mortifier

r. emgerreizh, emgerreizhadur (sl. kerreizh = correct)

r. emgerreizhek

emginnig, r. emgennig

 

Pajenn 225

emguzuliadeg, réunion de concertation ; lemel conférence, conseil (assemblée)

emheñveladur = emhañvaladur

r. (un) emlazhed = (un) suicidé

r. emledigezh

lemel emlivadur ; sl. tatouadur (ger tahisian)

empennadur = entêtement (lemel imagination)

empennañ, lemel imaginer, prendre une idée en tête

+ empr coll. = rayons de roue

 

Pajenn 226

emreiñ + emroiñ

emrezerezh da lemel. Sl. emrenerezh = autonomie

+ emroadenn gw. (Vallée) = (un) acte d’abnégation

r. emsiler  = agent infiltré (lemel provocateur)

r. emskiant = conscience psychologique. Lemel compréhension)

emskoulm, + emskloum (variante)

emskoulm (etim = pli, e galleg ; latin plectere, plexus, entrelacer ; skoulm = nœud)

emstou, attitude soumise, da lemel ?

 

Pajenn 227

emverzout da lemel ; sl. emskiant

+ emvodlec’h = lieu de réunion

emvrud = gwregel f. (sl. brud), lemel m.

emweler, lemel visiteur, touriste

emzalc’h = attitude. Retenue, réserve + (manière de se tenir en retrait)

emzalc’hus, lemel réservé

emzifenner, défendeur (en justice)

emzigarg = féminin, diwar karg f.

+ emzigargañ, abdiquer, démissionner

+ emzinac’hañ vb. = renoncer

r. emziouver, abstinence, continence. Lemel modération

r. emziouverer

 

Pajenn 228

emziouveriñ

emziouverus

+ emziskuliañ, se dénoncer soi-même

emziskouez … ; + acte de présence

+ vb. emzispenn = se déchirer soi même,… (sl. dispenn)

+ vb. emzisplegañ = se développer

+ vb. emziwall = se protéger

+ emzoug = comportement

en pron. m. lui, le = hen(n) (p.339) ; kentoc’h hir e vefe ar vogalenn, hervez Favereau. Gwelloc’h ’vefe skrivañ hen, rak bez’ ez eus 5 ger en e geriadur RH. Sl. ger. Ar Glev, L. 6, p.2079: «Dans la langue courante, HEN tend à traduire le pronom LE dans tous les cas: N’o deus ket bet an eurvad d’hen anaout ; Liammit dezhañ e zaouarn hag e dreid hag hen taolit er-maez.

r. eñ = eñv (etimologel ha distagadur Kerne ha Gwened)

enalañ, + -iñ

r. enanalañ + –iñ (diwar anal = haleine): inhaler, inspirer (air, etc) ; lemel aspirer

+ enanaladenn f., enanaladur m. = inhalation, inspiration

r. enanalerezh = inhalation, inspiration. Lemel aspiration

enandiñ, r. enantiñ (diwar ant = creux du sillon)

r. enaouer, lemel animateur. Initiateur + (fig.)

r. enaouidigezh, lemel animation. Initiation + (fig.)

r. enaouiñ, lemel animer ; inspirer, provoquer + (fig.)

 

Pajenn 229

enbroad = immigrant ; + immigré

+ enbroadañ, -iñ = immigrer en vue de se faire naturaliser

+ enbroañ, -iñ = immigrer pour s’établir dans le nouveau pays (sens large) ; ar Saozon a enbro e Breizh

r. endalc’had = capacité (volume) ; lemel contenu

endalc’her = récipient, + contenant

end, particule donnant un sens adverbial à l’adjectif qu’elle précède (devant L,M,N,R,V, voyelles) ; S lent, p.235.

end-eeun: + précisément ; ex.: hiriv an deiz end-eeun (aujourd’hui précisément) ; bremañ end-eeun (maintenant tout de suite)

enderv, + enderv-noz = soirée

r. endonañ,  s’encaisser (fleuve)

r. endra ma: = (Vallée, Yeun ar Gow) tandis que (marque une opposition) ; tra ma = tant que, pendant que ; tra ma pado = tant que cela durera. An Here: synonyme de keit ha ma (tant que), dans le temps: endra vin yac’h e labourin = tant que je serai en bonne santé, je travaillerai ; synonyme de kement ha ma devant le verbe gallout (pouvoir): skeiñ a rae endra c’helle = il frappait tant qu’il pouvait.

endro, + milieu, environnement ; lemel ambiance

 

Pajenn 230

en-dro, lemel passer

ene m. + eneñv f. = ene

eneb, contraire + (en eneb da) ; enpeigne (dessus du soulier du coup de pied à la pointe: eneb botez.

r. enebarmeer, kenetoc’h eget -our

enebarzh, douaire + (rente versée à la veuve)

enebenn, enpeigne (dessus du soulier du coup de pied à la pointe ; r. verso (de page, etc) ; lemel recto, page (de livre)

enebiezh, lemel contrariété

♦- / enebour: kinnigoù Albert Boché =

+ enebeil = ennemi (sl. keneil = ami ; < eil = aide, auxiliaire, celui qui seconde, ger. RH)

+ eneber = opposant

+ enebour = adversaire

eneoniezl, -iezh, -el psychologie, etc + (sens anciens)

enebannwel, nadir + (point de la sphère céleste)

enepdisplegadeg, + (sens ancien)

r. enepdizran

r. enepdroug = + antalgique (lemel prophylactique)

 

Pajenn 231

enebkerzhadeg = + contremanifestation

enepkinnig, + enepkennig

aesoc’h e vefe lakat ur varennig er gerioù a grog gant enep- pe eneb- (dirak, L,M,N,R, vogalennoù) …Sl Vallée pajennoù XXXIII ha 150

r. enepklev = anti bruit (sk. ur voger enepklev = mur anti-bruit) 

r. eneblavar (b < distagadur !)

r. eneblezenn: an dra se zo eneblezenn = cela est illégal

r. eneblezennelezh

r. enebluskad,

enepmennad, ; + contre motion

enepmezvus, anti ivresse (lemel antialcoolique)

r. eneppouellad, hervez A. Boché

r. enepsklaverezh, + (de l’esclavage)

r. enepsklavour, + (de l’esclavage)

r. enepstourm, opposition, résistance… + (en politique, etc)

r. enebyec’hed

r. enebyuzev ; enebyuzevegezh, enebyuzevour

+ enevad -ed (G) m. = emzivad, orphelin

 

Pajenn 232

enez-ouez,… + (lapous)

Enez Baz, Enez Breizh, sl. R. Le Gléau, Syntaxe du breton moderne, p.62, § 64: les noms apposés restent inchangés.

+ engravour = graveur professionnel

 

Pajenn 233

enharpell, enclitique + (linguistique)

+ enhorzenn = engerbage (Fav.)

r. enkelc’her = qui ensorcelle en encerclant

r. enklozadur, enfermement, insertion, détention,… (cf. enlakadur…)

enklozañ, + intégrer ; enfermer, détenir

r. enkrez = anxiété (sl. nec’h, nec’hañs, nec’hamant = inquiétude), lemel inquiétude, chagrin, peine, affliction

+ enkrezadus = sujet à l’anxiété

r enkrezenn, accès d’anxiété

r. enkreziñ, s’alarmer, s’inquiéter fortement. Lemel chagriner, peiner, affliger

r. enkrezus, qui rend anxieux. Lemel inquiétant, chagrinant, pénible, affligeant.

+ enkrogañ ar pellgomzer = raccrocher le téléphone (A. Boché)

r. enlakadur, insertion ; introduction de quelque chose

enluc’hañs f. = impression psychologique (A. Boché)

r. enmont = entrée, + accès ; lemel pénétration

 

Pajenn 234

r. eno adv., + sk. a-benn eno = pour lors, d’ici-là

+ enoradus = digne d’honneurs, honorable

+ enrolladenn f. = (un) enregistrement (disque)

+ enrolladur, m. = (l’) enregistrement (disque)

+ enrollañ vb. = enregistrer (un disque)

+ enroller = appareil enregistreur

+ ensammañ = assumer (A. Boché)

+ ensavad = institut (Ensavad Sevenadurel Breizh = Institut Culturel de Bretagne).

r. ensavadur = institution

+ ensinklañ = s’) injecter

+ ensinkler = injection

+ ensiklerezh = injecteur

r. ensil -adur, lemel injection. Sl. ensinkler

r. ensilañ, lemel (s’) injecter ; sl. ensinklañ

r. ensilerezh, lemel injecteur ; sl. ensinklerezh

r. enskejañ lemel graver, creuser. + tailler.

r. enskrivadur, lemel enregistrement. Sl enrolladenn (un), enrolladur.

r. enskrivañ, lemel enregistrer (un disque, etc).

 

Pajenn 235

r. enskriver, lemel appareil enregistreur. Sl enroller.

r. enskriverez, lemel appareil enregistreur. = enroller

r. enskriverezh, enregistrement + (bagages, etc)

enskuilhadur, lemel introduction

enskuilhañ, lemel introduire

ent (sl end, pajenn 231)

entanad, + fan

+ entanadus adj.=  inflammable

+ entanadus, inflammable (choses) ; qui s’enflamma facilement (personne, sens figuré)

+ eñv pron. masculin, sujet ou complément, il, lui ; eñv zo deuet = il est venu.

+ envezañs = présence

+ enveziad, idi = présent

 

Pajenn236

r. eñvor: mémoire ; souvenir…

r. eñvorad = contenu de la mémoire (lemel souvenir) ; sk. 500 unanenn zo envorad an urzhiataer-mañ

r. eñvoradur, mémorisation (lemel souvenir, mémorial)

+ eñvoradus = mémorable

+ eñvorenner, auteur de mémoires

r. eñvorennour, mémorialiste (lemel auteur de mémoires)

r. eñvoriñ, 1- se rappeler ; 2- mémoriser ; 3- repasser dans sa mémoire, ruminer, ressasser des souvenirs.

r. eñvorus, qui rafraîchit la mémoire (lemel mémorable)

eogenn, rouissoir + (bassin pour tremper le lin et le chanvre). Sl. aogenn, aoglenn, h.a. (Favereau), oglenn (R. Hemon)...

eogeri + (bassin pour tremper le lin et le chanvre)

eogerezh, rouissage + (faire macérer dans l’eau)

eon = ewon G. ; ewonek, h.a.

eontr, sl. ivez yontr K.

eontrel, avunculaire + (qui se rapporte à l’oncle)

 

Pajenn 237

Eozen, Eudon, + Yves

r. erbedadus = recommandable (-adus = -able)

 

Pajenn 238

r. ere = en ere, par ; kas anezhañ en ere ur gordenn = amène le en le traînant par une corde

eradurel, r. syntaxique

ere-hud, lemel tabou

erez, lemel malice & abgoisse

erezus, + horripilant

r. ergentaou, tantôt (au passé), naguère ; ce matin (localement)

erikeged, + (plante)

ermaeziad = horsin (galleg), hors venu (galloeg) = qui n’est pas du village, du coin. Lemel étranger.

 

Pajenn 239

ernez, sl. herr = rapidité, vitesse, élan.

errol = . + errement

erru = arru G.

+ ersav g. = réaction (attitude à l’égard de quelqu’un)

+ ersaviñ (ouzh) = réagir (à)

r. erziwez (hep -h)

esae = un essai littéraire, etc ; un añsi = un essai (populaire ; = arnod) ;un taol añsi = un coup d’essai (A. Boché)

e-ser, + conjointement ; r. an eil e-ser egile = l’un avec l’autre

esevded, + esevder -ioù m.

r. esgoar > esgwar (Fleuriot)

eskadenn, minute + (de notaire)

r. eskemmti  (m: d > t)

r. eskemmer = échangiste ; eskemmour = changeur

r. eskemmer m. -ioù, da lemel kuit (sl. eskenner = établi de charpentier)

+ eskemmer-argant = changeur

 

Pajenn 240

r. eskemmadus

eskemmadusted, -ter

eskenn, lemel mie

r. eskernaer, lakat ur ; rirak chiffonnier

r. eskob : eskobted

r. eskobded : eskopted

+ ezkomz = vb. exprimer

+ ezkomzad = (une expression) (A. Boché)

+ ezkomzadus = exprimable (A. Boché)

+ ezkomzus = expressif (A. Boché)

+ eskorfadur = sortie du corps ; sk. eskorfadur an ene goude ar marv

+ eskouezañ vb. = exposer (des choses). Albert Boché

+ eskouezadeg f. = exposition (A. Boché) ; ez- = ex- e galleg (ez- > es- dirak K)

+ eskouezer m. = exposant, p.240 (A. Boché)

r. ezmae (z dirak m) = émoi

r. ezmaeañ

r. ezmaeenn, impression, émotion

r. ezmaeüs

r. ezmaeusted, -ter

ezmoliñ

+ ezmoriñ = assimiler, digérer

+ ezvegad = (une) expression (A. Boché)

+ ezvegadus = exprimable (A. Boché)

+ ezvegañ = exprimer (A ; Boché)

+ ezvegus = expressif (A. Boché)

r. espar, + exceptionnel (lemel extraordinaire)

r. esper, espoir ; attente (lemel ar gerioù all)

 

Pajenn 241

esperout, + esperañ

r. estajerenn, sl. stajerenn gw.

r. estellenn, limande (< galianeg = planche ; planche de fond dans une charrette)

- esteuziñ, lemel navrer

estlamm + enthousiasme, émerveillement, étonnement (Vallée)

r. estlammadenn, lemel interjection

- estlammata, da lemel

r. estlammted

+ estlammadus = admirable

r. estlammus = épouvantable, merveilleux ; lemel admirable

r. estrañj, a.g.

+ estrañjer -ien

 

Pajenn 242

etad, sl. stad

e-tail, + en-tail = tout de même (Favereau)

e-tal + vb. = sur le point de ema e-tal kouezhañ = il est sur le point de/en danger de tomber

etapl, + convenable (Favereau)

etev, lemel -ien

e-touez < e-touesk (-k ne vez ket distaget e-barzh e-touez ; idem klas < klask)

+ etrec’hoari m. = intermède (A. Boché)

r. etrekeltegezh (lemel an -i-) ; idem e-barzh etrekeltek

+ etrekevandirel = intercontinental

 

Pajenn 243

r. etregweladenn (kemmadur ebet goude etre)

r. etregweladenner (")

r. etregweladenniñ,(")

r. etregwelout, da lemel. sl. atersiñ

e-tro: sk. e-tro pet eur ?= vers quelle heure ?; e-tro ar bloavezh seitek = autour des années 17

r. e-unan = e-hunan

r. e-hunan penn

eurvezh, sk. un eurvezh en deus padet ar film

eurveziad, sk. un eurvezhiad labour

 

Pajenn 244

euzhiñ, lemel rendre horrible = heushaat

evelato, + toutefois

evel-just, + bien sur

everiañs gw. = aspect physique, apparence

eveshaus, evezhaüsted, da lemel

 

Pajenn 245

r. evn-divinouriezh

evor, bourdaine + (plante)

evorenn, da lemel

ezdouarel, extraterrestre. Lemel supraterrestre

r. ezenn, pl. de azenn

 

Pajenn 246

r. ezomm, hep -h- e gwenedeg ; idem e-barzh ezhommeg, -ek, -ekaat, -us

r. ezrevell, déclamer (H. Boché) ; lemel raconter

+ ezvont m. = sortie (A. Boché)

 

(Fin al lizerenn E)

 

Date de dernière mise à jour : dimanche, 24 octobre 2021

Créer un site internet avec e-monsite - Signaler un contenu illicite sur ce site

×