Créer un site internet

B

B

 

Sinoù ha berradurioù

 

+                     ouzhpennañ (skrivet gant lizherennoù tev)                =                     ster

lem.                 lemel kuit (skrivet gant lizherennoù stouet)             G.                    Gwened

r.                     da reizhañ                                                                  GU                  Gwened-Uhel

adj.                  anv-gwan                                                                   T                     Treger

#                      disheñvel ouzh                                                          ??? pe §§§       da studiañ

 

-*-

 

 

Pajenn 57

+ ba (< e-barzh) ; sk. ba laez /el laez = en haut ; ba 'n ti / e-barzh an ti / en ti = dans la maison,;ba 'r park / e-barzh ar park / er park = dans le champ

+  ? baban = bébé…

+ bababig = puéril

babig: + e vabig = son bébé, son petit garçon

babourzh: + e babourzh = à babord

babourzhad = da lemel kuit  ?

babouzenn : + (vêtement)

+ bachatañ = bachoter

+ bachataer -ien = bachoteur

+ bachataerezh = bachotage

bac’h a.: + lizherenn vac’h = minuscule (lizherenn veur = majuscule).

bac’h f., 1: + voir toullbac’h

bac’h f., 2: lakat un hed etre croc hag ar ;.

bac’hañ, + voir toullbac’hañ

bac’hiñ = disklaer pa vez displeget ; gerioù all aesoc’h zo. Lemel ?

bac’hus  lemel ?

+ badaouadur = étourdissement

badezour: + Sant Yann Badezour = Saint Jean Baptiste

bae : lemel golfe (= pleg-mor)

bagad: + bande ; ur bagad brini, ur bagad saout

 

Pajenn 58

bag-dougen = allège (n'ema ket e tu ar galleg ; da ouzhpennañ)

bag-dre-dan = embarcation + à moteur (lemel à vapeur)

bageüs = fazi (da lemel !) ; sl. bageadus = navigable (zo mat)

bageüsted da lemel ivez; sl. bageadusted (zo mat)

+ bagolig m = gros plant (vin du Pays Nantais)

bag-roueder = chalutier da lemel ; lakat e plas : + poseur de filet

baian : + (cheval à la robe jaune rougeâtre)

bailhez: + (canard)

+ bajaneg m. = imbécile

+ bakteriologel = qui concerne les bactéries

bakantenn –ed, da lemel  ?

balafenn-noz: + (papillon de nuit)

balañsiñ: + se balancer

balastreg: + (carrière)

 

Pajenn 59

r. balboc’h voir balvoc’h (p.60)

+ balboriañ: obséder

r. balc’hted, -ter

r. baleant adj. = itinérant ; -our: un itinérant (lemel flaneur = luguder, staner)

+ baleataer = déambulateur

baleer-bro: + routard

r. balirañ: (eilpennañ) faire saillie, saillie + (architecture, etc)

r. balirenn-harpañ= console (architecture) ; lemel saillie

r. balkanek (lemel an -i-)

r. ballin: (eilpennañ) bâche; grand drap de fil d'étoupe

balod: ballot + (marchandise, etc)

r. bali: cours + (avenue servant de promenade)

r. baltriñ: piler (la terre) ; lemel battre

baluenn: baliveau + (perche d'échafaudage, jeune arbre élancé)

r. balumeta: chasser la baleine (lemel pêcher)

 

Pajenn 60

r. balumetaer: chasseur de baleine

r. balustr -où : colonnettes formant une balustrade

balvent = peste ? (lemel ?)

+ balvoc’h m. spergule (plante)

+ balzamadur = (l') embaumement

balzamus = + (qui embaume)

balzelk = + surpris, étonné

bamañ, + -iñ

+ bamijenn f. = extase

bamizon: lemel extase

+ banañ coll. -enn f. = bananes (G)

banell = lemel couloir

bangounell = goude baliste +(catapulte)

bank =(la) banque (en général) ; voir ti-bank

bann adj.: + sk. bann eo ar gwinizh = le froment est trop monté en paille

 

Pajenn 61

bannac’h: + (coup à boire, petite quantité de liquide, etc) ; ur banne a yelo ganeoc’h = vous boirez bien un coup ; n'eus ket ur banne avel = il n'y a pas le moindre souffle de vent

bannad = airée + (contenu de l'aire à battre ; voir leuriad

banne = idem bannac’h…

+ banneig, bannig = une toute petite quantité de liquide

bannañ = + projeter (des images) ; en em vannañ = se jeter (en parlant d'une rivière)

bannielek: + banneret (Moyen Age)

+ banneñvor m.= stèle commémorative

r. bannsichenn = plateforme de lancement (lemel base)

bantañ = + (arc)

+ baobab coll.-enn =baobabs

baojer: dalot + (trou dans la paroi d'un navire)

+ baoudre = séneçon ordinaire (plante)

+ bar m. = bar (café) [ur ger kelt eo bar; sl Bar Le Duc]

baltaz m. = bêta, benêt

 

Pajenn 62

baraenn: + voir mouchenn, chaonenn

r. baraer = panetier (lemel boulanger = boulañjer/bouloñjer)

r. braerdi = paneterie (lemel boulangerie)

r. baraerezh : lakat ur ; e plas ,

bara-gad: + (plante)

baraiñ: da lemel ?

+ bara-chaonenn = pain en miche

barbaregadur: -gadur = -isme ; -kadur = -tion. Sl. gallekadur = francisation ; gallegadur =  gallicisme.

barbed: + (chien)

barber = darbe + (cheval de selle d'Afrique du Nord) ; lemel (cheval) dirak barber

barbot: barbeau + (poisson)

r. barbot, barboter: + bavard

barboterezh: + bavardage (lemel radotage)

r. barbustell = + petite moustache verticale sous le nez

+ barbustek = qui a une petite moustache verticale sous le nez

r. bazre: séneçon + vulgaire (plante)

barged = milan (skoul) pe buse (baouf-ed) ?? Barged = buse, hervez Favereau. "Aon 'm eus e vefe bet graet ur meskaj etre meur a seurtad enved-preiz", Roland Mogn. Da gadarnaat…

- barikenn = da lemel (sl, barrikenn)

lemel barilhig = barillet (d'un biniou) ??? Sl. sutell (embouchure de biniou)

r barlenn lemel appui, lakat e plas rebord

 

Pajenn 63

Barnabazad: + (ordre religieux)

r. barner-a-beoc’h (stumm rannyezhel leonek) reizhañ ar skrivadur > barner-a-beuc’h (sl. Catholicon = peuch) ; < latin pax: an a > eu: sk. scala > skeul (échelle), h.a.

barnerezh: + ; goude ar ger justice

+ barnskrid = (une) critique (littéraire)

barok m. + adj.: sl. arz barok = art baroque

- barokelezh da lemel = qualité... "baroquisme"…

- baronigelezh da lemel; sl baronelezh...

barr adj.  = plein, comble… da lemel ?

barrad- V. barr-, + kaouad

r. barr-arneñv = orage (< neñv = ciel)

r. barrek = capable (+ da = de), compétent

r. barrekaat = lemel compléter (= klokaat)

+ barrennañ, -iñ = barrer (une porte), biffer (une mention inutile)

 

Pajenn 64

r. barrskubañ = balayer, donner un coup de balais ; lemel brosser

r. barrskuber = balais (lemel brosse)

r. barrskuberañ = balayer (lemel brosser)

- barrvervet, (lait) gras qui file ??? ; da lemel…

r. barv coll. = de la barbe ; barvenn f. = un poil de barbe

r. barveg-aot, barveged-aot … (lod o dues kredet e oa un dibenn -d en abeg d'ar gwenedeg…uhel a vlota, e gwirionez, an dibennoù K, T, P ha na zistag ket an dibennoù all: an aot     (aochoù) > aodeù; un tamm koed = un tamm koe)

barzhek = + qui a des qualités poétiques

barzhel = + relatif au poète

barzhonius = poétique ; + ur spered barzhonius (un esprit qui amène, crée de la poésie)

bas = bât + (support d'un fardeau sur le dos d'une monture)

based: basset + (chien)

based: + banc

baserez: + appât de pêche

 

Pajenn 65

baskig: + (plante)

r. basneg (lemel); lakat e plas: baskeg V. euskareg

r. bas-oad

+ bastard,-iñ

bastardaat ? da lemel

batalm: + (lance-pierre)

batalmer: + (armé d'une fronde)

+ bateri m. = batterie, pile électrique

r. batimant: + m. bâtiment (construction) ; f. navire

batist= batiste + (toile fine)

r. Baz: Enez Vaz  ?. hervez René Le Gléau (Syntaxe du breton moderne, §64, 1) ne vez graet kemmadur ebet en anv-se : "Les noms apposés restent normalement inchangés ; sk. An          Drouized a 'n em zalc’he en Enez Baz o deus roet lojeiz dezho.

bazaduroù: basses, brisants + (rochers à faible profondeur, à fleur d'eau)

bazenn… + (rochers à faible profondeur, à fleur d'eau)

 

Pajenn 66 

bazh-roued… + (filet pour pêcher la crevette)

bazh-skeul… + (d'échelle)

- bazh-vann: lemel boomerang

r. bazh-youd, e plas bazh-yod (yod = geot, e lec’hioù zo ; + sl kembraeg)

+ beaj-aozour = voyagiste

beajer-kenwerzh + beajer-koñvers

bechenn = houppe, pompon + (petite houppe). F.Vallée: houppe = bouch, -ad, toupenn, -nad, (pour bonnets des petis garçons), # klipenn (bonnets des petites filles)

bec’h: kaout b.o. (ur pik a vank)

r. bec’hiañ: ar c a vank

 

Pajenn 67

bedel: lemel cosmique (sl kosmek)

bed: +-bed; sk. brezel-bed = guerre mondiale

+ bedelaat vb. = mondialiser; n.vb. mondialisation

+ bedeladur: mondisation

bedoniezh : cosmographie, cosmogonie ???.Da adwelout !!! Sl. "Geriadur ar brederouriezh": - cosmogonie: kosmogoniezh f., hollvedc'heneliezh f.

            - cosmographie: kosmografiezh f., hollveddeskrivadur m.

            - cosmologie: kosmologiezh f., hollvedoniezh f.

bedus da lemel (sl. bedel)

befe + behe (GW) vb.bezañ/bout…

begad : + ;

begañ: + ,

beg-an-evn.. + (plante)

beg-bran = beg-de-corbin + (outil)

begin m. V. megin + f.

 

Pajenn 68

beg-moger + (-mogoer) /stumm a vez kavet alies en anvioù-lec’h/

behin, behinegezh, behinenn, behinek da gas da mehin, mehinegezh, mehinenn, mehinek

bei : + "con" (evit brezhoneg ar grenarded a-vremañ..)

beiadur: + "connerie" (idem)

beilhañ: v. veiller + (un mort); surveiller (le lait sur le feu, la vache prête à vêler,…)

beiz = da lemel kuit (gw. gwarizius, jalous…)

beizik: lemel jaloux. Goude (cheval) ombrageux + gw. skeudik (heñvelster)

bekal, bekañ, bekat da lemel. Sl. Blejal = mugir, beugler. Begeliat = bêler.

bel f.-où: + (prononcer = [be:l] ur vél)

belbiach : + enfantillage ; bagatelles ; propos d'une personne qui perd la tête, qui "retombe en enfance"

belbiañ : lemel baguenauder

belbich : + enfantin (péjor.) ; lemel "qui a la vue basse"

belc’hoù : gwel "delioù-pin"

beleg : prêtre ; lemel bergeronnette ; + kannerez ar beleg : bergeronnette ; éperlan (poisson

belegel : lemel ecclésiastique

beleg-laouer da lemel

+ belerid f.: cressonnière

r. belîezh f.

r. belîour m.

 

Pajenn 69 

+ belzadenn f. = avertissement

+ belziñ = avertir

bemdez-c’houloù = + chaque jour, tous les jours

+bemdez-Doue = chaque jour, tous les jours

benañ v. tailler (la pierre), lemel etc.

+ bened f. -où: voir bered

beneadad… + ul labour beneadad

benedisite: + prière avant les repas

bener : lemel -ioù sécateur

benerez : sécateur da lemel ivez

bennak. + sk. un deiz bennak, dek eur bennak

r. bennigañ: + bénir ; lemel V. binnigañ

r. benouriezh f.: art du tailleur de pierre; lemel sculpteur

beñs m.: vesce + (plante)

bent f.: menthe. Da + ha studiañ: thé à la menthe =  ?

benveg m., + benvegoù, benveger, binvigi, binviji, binvioù = outil, instrument ; machine

r. benvegad: organisme physiologique, appareil physiologique (ensemble d'organes ; sk. ar benvegad analiñ = appareil respiratoire).

r. benvegadur: + organisme social

benveg-brezel: lemel arme ; + instrument de guerre

benveg-seniñ + (-soniñ)

r. beoliad: -où (e plas -ioù)

beon : étrape + (petite faucille)

r. bep: + forme mutée de pep, notamment dans les adverbes de temps.V. pep…

bepred: pron. [be'pre:d]. (l'accent tonique sur la 2e syllabe)

 

Pajenn 70

berañ: + fuir (liquide)

berberez: + (plante), er fin

berenn f. liquide (lemel kuit ?; bez' ez eus dija dourenn, liñvenn…)

+ beridik adj. = fluide

+ berig m. = brochette

+ berigad m,: contenu d'une brochette

beril: + (pierre précieuse), er fin

berje: + m/f

berliñj= tiretaine (petra eo  ? lemel kuit ?)

r. berlobiañ: révasser(lemel rêver, déraisonner)

r. berlobiour: personne qui rêvasse ( lemel rêveur)

+ berniadur m.: accumulation

berniañ: + cumuler ; berniañ kargoù = cumuler des charges

bernout: importer + (être important) ; kalz ne vern = peu importe

+ bernus adj.: important

+ bernusted f.,-ter m.: importance

bern-war-vern: +(entassé les uns sur les autres

berradurezh: abréviation + (action d'abréger). Lemel résumé.

berraer : da lemel

 

Pajenn 71

+ berrek: me zo berrek gant ma labour = je suis à cours de temps, en retard

r. berrgebr = coyau + (architecture)

berr-ha-berr = + en quelques mots, en résumé ; bref

r. berrlizher m.: "mot" (courte lettre). Lemel circulaire

r. berrvrozh f. = mini jupe

+ berrvuhez = brève existence, vie brève

berrwelet da lemel (berrwel zo gwelloc’h hag a-walc’h)

 

Pajenn 72

berv adj.: + dour berv = eau bouillante

r. bervadur = + décoction (lemel infusion)

bervidant: + bouillant (fig.), ardent

+ bervidik adj.: ardent, exalté, fervent

r. berviñ= bouillir ; briller (en parlant des yeux) ; fermenter ; fourmiller (syn. birviñ)

berzañ: + interdire, défendre, prohiber

besaat: da lemel (diaes da implijout…; sl, douarañ, interiñ)

+ beselier, r. besïer: vaisselier (lemel buffet)

beskelgarrezek , beskellgarrezenn da lemel… (diresis e keñver ar jedoniezh….; sl. lozañj = ger galianeg)

beskenn-an-Intron-Varia: + (plante)

beskorn: épissoir + (technique)

 

Pajenn 73

bestlus da lemel (bestlek zo reizhoc’h)

+ betek-bremañ: jusqu'à maintenant

r. betek-gouzout: conj. lakat ma et plas na (ma teufe ar glav). Adv. jusqu'à plus ample informé, de crainte que, au cas où, à tout hasard. Nom m.: war vetek goût = sous toutes réserves

r. betaravez (e plas beteratez)

betonig f.: bétoine + (plante)

+ beuch = exclam. cri pour faire revenir une vache.

beug, + beuk

+ beukal v. roter

beunek + maussade; amzer veunek = temps maussade

+ beureek: + matinal

beuz m.-ed = grimaud + (mauvais écrivain)

 

Pajenn 74

+ bevadus adj.= vivable

bevañser = vivandier + (fournisseur de vivres, vieux)

+ bevaus adj.= vivifiant

r. bevded f, bevder m. = vivacité; rigueur (lemel activité, entrain, enthousiasme)

+ bevek adj. = animé, plein de vie (rue, fête, etc) ; ur stred vevek = une rue animée

+ bevekaat vb. = animer (fig.); bevekaat ar fest-noz = animer le fest-noz

+ bevekaer -ien, -ion = animateur (amateur)

+ bevekaour -ien, -ion = animateur (professionnel)

+ bevekadur, bevekaerezh = animation ; bez' e oa kalz a vekeadurioù

r. bevenn-difenn f.= marches, frontière militaire; + beven-difenn Breizh = les marches de Bretagne

bevennerezh = + délimiter (lemel bornage)

+ bevet interj. = vive !; bevet Breizh ! = vive la Bretagne !

+ bevezaj m.: (une) consommation (boisson, aliment)

+ bevin: + soubenn kig bevin =soupe de viande de boeuf

r. bevus (lemel animé, vivace) + qui vit, qui fait vivre, vivifiant

r. bewech adv. voir bep gwech (syn. bep tro)

bezañs f.: présence ; + bezañs Doue er bara hag er gwin = présence de Dieu dans le pain et le vin (religion) ; cf. ezvezañs (absence), ezvezant (ansent) ; enbezañs (présen-     ce), enbezant (présent)

 

Pajenn 75

- Lod a ginnig lemel ar seurtoù bezhin en ur geriadur bihan: bezhin-evned, -glas, -me, betek bezhin-troc’h.

- beziad: lemel enterrement

r. beziadur: lakat inhumation e plas enterrement

- bez-meur = monument aux morts = iskis, lemel…

beziv,-et, lemel étourdi, stupéfié (re greñv). Stupéfié = sabatuet. Bezivet = décontenancé (Favereau).

- lemel bezus ha bezusted (gerioù savet fall) ; sl. Galladus = possible…

bezvoed f= boulaie, + bois de bouleaux (cf. Lann Bihoué = lann + bezvoed)

+ biblel = relatif à la bible

lemel ? biblek = de la nature de la biblel

r. bidaneller = dégoiseur, personne qui déblatère (lemel farceur)

bidev: gaffe + (outil)

biell f.: vielle + (musique)

bigalenn f. = dame-jeanne + (récipient)

bigarre = d'humeur difficile ( ???) = bigarré > Fav. Da lemel

 

Pajenn 76

bigofek : + pansu

r. bigoudenn: coiffe du pays de Pont l'Abbé ; femme du pays de Pont l'Abbé

bihanaat : -nn- a vefe da lakat evit an distagadur

bihanadur idem -nn-  "          "          "          "

bihanboazh da lemel (ger savet fall); sl. Gouboazh

+ bihanniverek = minoritaire (qui a la minorité) ; ar yezhoù bihanniverek = les langues minoritaires

+ bihanniverel = minoritaire (relatif à la minorité)

bilh f. = cheville +(pièce de fixation)

r lakat bilhañ e plas bilhiñ= (distagadur…), bâillonner ; tirer au sort (Fav.)

lemel bilhiñ = tirer à la courte paille

bili-bann -où = + enjeu

bilion: billion + (un million de million)

 

Pajenn 77

binimañ: … (ouzh, + douzh, doc’h)

+ biniaouer -ien = sonneur de biniou

- binnigadenn, voir bennigadenn…

- binnigadur, voir bennigadur…

- binnigañ, voir bennigañ…

- lemel binnizien vb. binniget, voir binnigañ…

binot: lemel farinière

binvi pl. de banv + (truies)

r. binviachoù pl. attirail (outils, instruments)

binviji, binvioù + pl. voir benveg

bioch lemel ?

r. bioc’hennañ = + faire du tumulte (lemel bruire)

r. biojoù: parages, environs ; +anaout ar biojoù = connaître les environs ; er biojoù = dans les parages

birouj= toton + (toupie)

+ biroulig m.= quéquette, sexe du petit garçon (langage enfantin)

+ birous = qui coule + (œil) ; daou lagad birous _ (lemel chassieux).

birvidig = pépie + (maladie des poules)

r. birviken adj. = jamais dans l'expression da virviken = à tout jamais ; voir biken

r. birviñ,… voir berviñ

bisac’h, biseier + bisec’hier (GW)

+ bisec’hier, biseier pl. de bisac’h

bisigoù + bisigoù-mareñv, bisigoù-haleg = chatons de saule

biskoazh: + biskoazh kemend all ! = jamais autant !; a-holl-viskoazh da virviken = dans les siècles des siècles

 

Pajenn 78

r. bistro = (lait) + tourné et qui file

+ bitik adj. = petit ; hemañ zo bitik, avat !

r. bitrak -ed = traquet (oiseau)

r. bitrak -où = petit jouet

+ bistrak -où = objet sans valeur, gadget (péjor.) ; n'eo kén nemet ur bistrak ! = ce n'est qu'un gadget !

+ bividik = vivace adj. Lemel vivant, remuant; actif.

biz ar bizoù, biz-ar-galon, + biz-gwalwenn, annulaire + (doigt)

+ biz-bras = majeur (doigt)

biziez: + a viziez = de biais

bizit + m/f

bizskriverez = machine à écrire ; + (une) datylographe

biz-yod, + biz-youd… (lec’hioù zo yod = geot)

blank adj.: débile, + faible

blasc’hoarzh, blasc’hoazhin,-et = da lemel. Sl. Glasc’hoarzhin.

 

Pajenn 79

blaveola r. bluet: > bleuet

lemel blein etc. V. blen- etc.

r. ouzhpennañ un -i- e-barzh beiniadur, bleiniañ, bleinier, bleinierezh

r. bleiz-garou, e plas garv (sl. den-bleiz)

bleiz-mor: + voir morvleiz m. = requin

bleiz-yod, + bleiz-youd

+ bleñjadeg f.-où = beuglements (collectifs)

bleud: r. lemel se sentir à l'aise ; lakat e plas être dans son élément

 

Pajenn 80

+ bleud-bleuñ = pollen (sl.bleuñvleud = pollen)

bleudgell = anthère + (fleur)

lemel bleudik (= bleudek…)

r. bleuniadur: lemel flore

r.bleuniaouek: florifère + (qui donne des fleurs)

bleunius: … + (botanique)

bleuniusaat: … + (botanique)

bleuñv = fleurs + (d'arbres)

r. bleuñvadur = floraison (dispartiañ diouzh bleuñvadurezh)

r. bleuñvadurezh = inflorescence

bleuñvil = … + (invertébrés)

+ bleuñvleudekaat vb. = polliniser

+ bleuñvleudekadur m. = pollinisation

+ bleuñvleuta vb. = ramasser du pollen (abeille).

r. bleutaer, lemel meunier ; + minotier

r. blevata, lemel se prendre aux cheveux ; + se crêper le chignon

blev-diaoul = cuscute + (plante)

 

Pajenn 81

blink a.= louche + (douteux)

bloaz-pad, lemel durée d'un an ; + pendant un an

bloc’had-hent, lemel barrage routier ?; + voie obstruée par des blocs

bloñsaat = émotter + (briser les mottes)

 

Pajenn 82

blotaat = (s') amollir + (plus encore). # blodañ = (s')amollir

r. bloue = + pelotte (lemel peloton de fil)

bluit = … + (plante)

bo adv. = si, si fait + (V. yeo, eo)

boaz = … diouzh boaz: lemel ordinairement, + habituellement

boazamant = + habitude ; lemel coutume.

r. boaziañ V. boazañ (lemel employer)

+ boazek adj., usuel ; ar brezhoneg boazek = le breton usuel

+ bebe, bebelan -ed m. = papillon

+ bobelan -ed = troglodyte (oiseau)

+ bochad m. = beaucoup de, masse de, groupe de (personnes, choses, etc) ; ur bochad tud  = une masse de gens ; d'an hañv e vez labouret ur bochad = en été, on travaille            beaucoup

boc’hig-ruz f. = rouge-gorge

 

Pajenn 83

r. bodek, lemel pommé.

r. bodenn f. = buisson. Dispartiañ ar ger-mañ diouzh ar ger war-lerc’h:

- bodenn f. = résidence (lemel asile)

- lemel bodennañ (sl. en em vodañ h.a.)

+ bodennek = + couvert de buissons

- bodenniñ, lemel abriter, abonder

- bodlec’h da lemel. Lakat emvodlec’h = lieu de réunion (p.227)

- boemañ, lemel égarer

- boemenn da lemel

- boemerezh, lemel égarement

+ boemus= + fascinant

r. boest= gwelloc’h vefe skrivañ bouest, en abeg da Reter Gwenedeg. Idem evit:

r. bouestad, bouest-kannañ, + bouest-kannerez (boîte de blanchisseuse), bouest-lastezbouest-ograou, + bouest-mouezhiañ = urne, bouest-votiñ ha bouest-vutun

- lemel boest-tilsam

+ boetrabez voir betaravez

+ bog = ; apogée

+ boked = ur boked bleunioù

r. boked-an-Drinded (lemel an -e- en Dreinded)

+ boked-ar-chas-klañv = bryone = + (plante)

r. bokedek, lemel portant l'empreinte d'un bouquet ; + décoré d'un motif de fleurs (beurre, etc).

r. bokederez = fleuriste, kentoc’h eget bouquetière

 

Pajenn 84

bokediñ = + fleurir

boked-laezh, + bokedoù-laezh pl.

r. boked-sant-Geltaz (an anv zo Geltaz ha n'eo ket Gweltaz ; sl. Lokeltaz…)

r. boku = + surnom du petit cormoran

bolc’h = + bogue ; bolc’h-kistin/kesten = bogue de châtaigne

boled m. ; lemel f.

bollandad = + (membre d'une société catholique)

bolog = ablette + (poisson)

bolometr = + (appareil électrique)

+ bolonteg -eien/-eion, (un) volontaire pour faire quelque chose ;

+ bolontek adj. = volontaire

+ bolontegezh f. = volontariat ; diazezet war ar volontegezh = sur la base du volontariat.

bolz, lemel monument

bolzenn = + renflement de lézarde ; lemel crevasse

bolzennek = + voûté (personne)

bolz-eñvor, cénotaphe + (monument)

bolz-kañv, lemel catafalque

bombarder voir talabarder

r. bombezadenn = + lâcher d'une bombe ; lemel bombardement

 

Pajenn 85

bomm-lavar = expression ; lemel accent oratoire, emphase

bomm-nij = + d'un seul coup d'aile (lemel en un seul vol)

bondilh + (arbre)

boned-kornek = + fruits du fusain (lemel fusain à fleurs)

boned-touseg, + (champignon)

- lemel boñjour ha boñjouriñ (sl. demat…)

bonn = borne (lemel limite)

bont + ; bouchon

+ bontad =une petite quantité de liquide (la hauteur d'un bouchon) ; ur bontad lambig =  une larme d'eau de vie

r. boñsti (e plas boñzdi) = bonzerie (monastère de bonzes)

bor = bore + (élément chimique)

bordel, lemel - ; = bordel + (tous sens)

bordenn, + bordure

born = as + (carte)

 

Pajenn 86

boser + (d'abattoir)

boserezh = abattoir + (chez un boucher)

boskon = criblure + (ce qui reste dans le crible)

+ bos-lagout = pomme d'Adam

- botaouad lemel  ?

boubou = bobo, + mal (enfantin)

 

Pajenn 87

bouch, lemel chèvre, enfant

bouchañ + (da)

+ bouc’h ar pec’hedoù = bouc émissaire

r. bouc’hted, bouc’hter

+ boud adj., + tired boud = accent grave

+ boud m. = (l') être, (l') existence ; (un) être, individu ; ur boud bev = un être vivant

+ bouda m. = bouddha (lemel ar gerioù boudaad, boudaat, bougaegezh ha boudaek).

+ boudaël adj. = bouddhique ; ur greizenn voudaël = un centre bouddhique

+ boudaoniezh f. = bouddhologie (étude du bouddhisme)

+ boudaoniour -ien m. = bouddhologue

+ boudaour -ien m. = bouddhiste ; ur manac’h boudaour = un moine bouddhiste

+ boudaouriezh f. = bouddhisme.

 

Pajenn 88

bouedek + frouezh bouedek = des fruits charnus ; ur pred bouedek = un repas substantiel

bouedel a. (e plas bouedek a.)= alimentaire

bouedenn, + régal ; graet 'm eus voudenn

+ bouedour =nutritionniste

r. boueta = nourrir (en général) ; paître (animaux) ; amorcer (mettre un appat)

- lemel bougaran = bougran (doublure de vêtement)…

- lemel bougenn = montant de porte (sl.bann-dor...)

 

Pajenn 89

bouilhenn, lemel marais

bouilhoñs + voir soubig (Ernault)

boujïod lakat un ï evit an distagadur

bouk + voir pouk

boukaat + voir poukaat (n'ema ket e-barzh ar geriadur: da ouzhpennañ)

boukaus + voir poukaus

boukted f., boukter m. + voir poukted & poukter

boukbouktraezh + voir pouktraezh

bouktraezhiñ + voir pouktraezhiñ

+ boulañjer m., boulañjerezh m., boulañjeri f., voir boùloñjer h.a.

+ boulc’higenn = baisure + (point de contact de deux pains dans le four)

 

Pajenn 90 

bouloñjerezh, + ; local f.

boulouard, lemel = bastion

bouloù-jediñ = abaque + (genre de boulier)

boulskav… hièbles + (plante voisine du sureau)

boulzuañ = blackbouler + (évincer, refuser à un examen)

+boumrank = boomerang

- bountadur da lemel. Sl. goustivadur m., kaledigezh f.

- bountañ da lemel. Sl. goustivañ, kalediñ

bourach -enn + bourachez

lemel bourbonel ha bourboneler

bourboutal + bourdonner

bourbouterezh lemel murmure

bourc’hiz-ien = bourgeois (lemel ar rest)

bourc’had -iz m. = habitant d'un bourg

 

Pajenn 91

bourdañ: lemel en em vourdañ = se tromper. + chomet eo bourdet ar c’harr = la charrette est restée bloquée, embourbée,…)

- bourgadenn da lemel. Sl. bourc’hadenn

bourjon = (lait) marri (=  ?), da lemel

bourk + voir bourch f.

bourledenn + coiffe glazik

bourlik-ha-bourlok + à la légère

 

Pajenn 92  

+ bourrapl adj.= gai, joyeux, plein d'entrain ; ober bourrapl = se divertir, "s'éclater".

+ bourrapted f. = gaieté, joie, entrain, ambiance joyeuse et festive ; bourrapted a oa er fest-noz= il y avait de l'ambiance au fest-noz.

r. bourrus: agréable ; + ul lec’h bourrus = un lieu agréable, plaisant, plein d'agrément.

boursikod + bourchakot m. -où = gousset

bourzh + war vourzh al lestr = sur le pont du navire

bouskalm = émondes + (branches coupées d'un arbre)

boutailher = échanson + (personne qui sert les boissons)

boutañ + mettre ; bout an dra-se e-barzh da chabot (fam.)

boutegerezh = gabionnage + (faire ou poser des gabions, sorte de paniers)

botellerezh f. = + botteleuse (lemel lieuse)

r. boutik, lemel an -l (boutikl)

- boutinaat, lemel vivre en commun

- boutinañ, lemel vivre en commun

- boutinelaat & boutineler da lemel

 

Pajenn 93 

bouton, + mil-bouton (vêtement d'homme traditionnel du Pays Pourlet)

r. bouzellenn-rod = + boyau de roue (pneumatique), lemel ar rest…

- bozad, lemel groupe

bozenn = chrysanthème des blés ; + bozenn an Hollsent = chrysanthèmes de la Toussaint

brae f.= broie + (instrument à broyer le chanvre, le lin)

bragal, + être bien habillé ; bragal a ra hiriv = il est bien habillé aujourd'hui

 

Pajenn 94

brakemard = braquemart + (sorte d'épée)

brammadenn = + (un) pet

brammellaat = + pétouiller (lemel péter)

brandign = brandy + (sorte d'alcool)

brañsigell, lemel bascule

 

Pajenn 95

bras, lemel étrange ; + pennoù bras (important) ; +klañv bras (très malade, grave) ; hent bras (grand route) ; biniou bras ; war un ton bras (sur un grand pied, chic, solennel) ; beg bras (grande gueule) ; koñvers a vras (commerce en gros) ; bras lenn (lire en diagonale)…

braskompren vb. = comprendre à peu près

brasniver … (…dans une assemblée, + une élection)

+ brasniverek adl. = majoritaire

 

Pajenn 96

+ brasveizañ = concevoir à peu près

bravaat, lemel s'améliorer

bras: + ar bras (d)eus an dud = la plus grande partie des gens

+ bravik adj., joli.

+ brazard m = adulte

bazed m., méteil + (mélange de céréales)

brazerezh m., pompe + (gloire, luxe, éclat), ostentation

r. brazested f. grossesse

brazilhañ v. étamer + (recouvrir d'étain)

brazoniezh f. = grandeur, altesse (titre) ??? da studiañ (-oniez = skiant)…

bre m… ; + magie, charme, incantation.     (kavet e vez e-barzh hunvre)

bre, brai +(résidu de la distillation des goudrons) ; résine.

 

Pajenn 97

brean = bruant + (oiseau)

+ breched m., escabeau, tabouret (sl. brich f., briched m.) da adwelout

+ brec’had f.= brassée ; ur vrec’had foen = une brassée de foin

+ brec’hata vb. = serrer dans ses bras, donner l'accolade

brec’h-du = typhus + (maladie)

brec’h-pleg, trolley + (mode de transport urbain)

bredasour, voir predasour (Fav.) = homme qui gueuletonne. Lemel qui parle inconsidérément. Voir + predasenn f. = (un) gueuleton…§da adwelout§§

bref… +(écrit du Pape)

bregenn, écrémeuse, + voir diennerezh f., digoavenerezh f.?

brein, + ur brein-boued = fainéant, qui ne gagne pas la nourriture qu'on lui donne

- breinadurezh, lemel pourriture

+ breinadus, adj. putrécible

breinañ, lemel laisser (la terre) en friche ???

breinarat = r. défricher (difraostañ), rendre labourable une terre en friche (ésarter). Sl. anvioù lec’h krann

breinded,-der = + (état de) pourriture

- breinerezh = pourrissement. Lemel pourriture, putréfaction

Breizh… + ; arzoù Breizh = arts bretons, de Bretagne

breizhadelezh , + bretonnité

breizhat adj.= + de Bretagne, qui a un caractère breton ; mennozhioù breizhat = idées bretonnes

breizhek adj., breton, + qui se rapporte à la Bretagne ; arzhoù breizhek = arts bretons

 

Pajenn 98 

lemel Breizh-Vras, sl. Breizh-Veur

Brekilien, voir Breselien = Brocéliande…

breliñsadenn ,… douche + (tous sens), hervez Favereau

breliñsat doucher + (tous sens)

brell adj.; + écervelé , insensé ; ur penn brell = personne qui agit sans réfléchir

brell + (poissons)

brellañ v. troubler, brouiller ; + en em vrellañ = se troubler ; déranger l'esprit ; +ur spered brellet = un esprit troublé… ; lemel farfouiller ?

bremanaat, + actualiser

bremanaidigezh, + actualisation

bremanel adj. lemel moderne

+ bremañ-souden, bremañ-tuchant = bientôt (futur)

brenk = branchie + (organe respiratoire des poissons)

brenn, lemel saleté, immondices ; + bara brenn = pain de son

brennidenn gw.: + soutien-gorge

+ brennig f.-ed pl.; lemel brennigenn ?

r. brennigeta vb. e plas nrennika

r. brennigetaer e lec’h brennikaer

brenn-Yuzaz = taches de rousseur. Voir pikoù-panez

breou, lemel naulage. lakat bref war lerc’h brevet

 

Pajenn 99

breoziñ, voir brouezañ (hervez Favereau)

bresañ 1, + saccager

breser 1, + saccageur ; agité, remuant

bresk, lemel langue indiscrète

breskenn 1, apogiature + (musique)

breskenn 2, état d'affolement d'une vache (piquée un taon)

breud m.=  lemel procès (sl. prosez) ; lemel litige (sl. arvell)

breudeuriezh = fraternité ; lemel confraternité

r. breudeur pl. de breur, + breuder (distaget breudeur e Bro-Léon, sl 5 linenn amañ dindan) ; idem e-barzh:

breude(u)riañ

breude(u)riek

breude(u)riezh

breujoù, lemel procès (sl. prosez), dispute.

breur, r. breuder, pl… (-er = merk al liesster, ha n'eo ket -eur zo stumm rannyezhel a Vro  Leon).

+ breuregezh, fraternité…

breuriezh = fratrie ??? da studial (confrérie = kenvreuriezh). Lemel confrérie

breuriezhadur ha breuriezhañ da lemel kuit

 

Pajenn 100

breuriezh-labour = da lemel (sl. sindikad, c’hweluniad) ;

breuriezhour da lemel evit congrégation. Klask ur ger all evit "congrégation" §§§

breur-lik = frère convers, + frère lai.

breur-mager = r. frère nourricier

breutaat lemel discuter.

breutadeg, lemel contestation (sl. nagenniñ), dispute, discussion

breutaenn da lemel (sl. arguzenn)

breutaouriezh, + art de la plaidoirie ; lemel barre, ordre des avocats ?

breze, lemel dégoût

brezel-bihan m. guérilla da lemel ; sl. gouvrezel = guérilla, p.304

brezelekaerezh = + action de guerre. Lemel tactique.

brezelekaus, + belliqueux

brezelel adj. = (action) + de guerre, guerrier. Lemel militaire

brezeliek adj. da lemel ; sl. brezelek.

 

Pajenn 101 

brezik adj  = précipité

brig = brick (navire)

 

Pajenn 102

brignen = gruau (grains de céréales dépouillés de leur enveloppe)

brignen-bihan, + (plante)

brikez, lemel abricots . (sl. abrikez)

brinikenn = cabochon + (attache du collier de cheval)

brinikenn ? pe kentoc’h brenikenn = conique…

briofitenn = bryophyte (végétal)

brizh, /lakat er fin/: + brizh-brezhoneg = mauvais breton

brizhadur, + moucheture. Lemel bavure

brizh-du,… + saout brizh-du = . vaches blanches tachetées de noir

brizhek, pommelé + (robe de cheval)

r brizhenn = éphélide (taches de rousseur), voir pikoù panez

 

Pajenn 103 

brizherezh: lakat ur   ;  goude bigarrure

r brizhkeltegour, lemel an -i- (sl. keltek). Idem > keltegouriezh

brizhoberiat = + peu actif, petit faiseur, qui agit peu ; lemel neutre

brizhskeud = pénombre, clair-obscur

broad, lemel compatriote (sl. kenvroad = compatriote)

r. lemel broadadur: > broadeladur = nationalisation

broadiñ = nationaliser, da lemel  ? §§§§§§§§

 

Pajenn 104

broch -enn = …ardillon + (pointe d'une boucle de ceinture)

brochenn = … ardillon + (     "          "          "          ")

Bro-C'hall f.= France. Lemel pays gallo

Bro C'halaou = ar Vro C'halaou = le pays gallo ; galaou -ed = Gallo -s (personnes)

+ broela m. n.verbal = rapatrier les âmes ; cérémonie en l'honneur des péris en mer (Ouessant)

broenneg = + jonchaie

- broezioù da lemel

brog & brogenn da lakat asambles

r. brogon = épars + (éclairs de chaleur). Lemel éclairs

r. brogoniñ = faire des épars (lemel éclairs)

broioù-krec’h = … + (Haute-Bretagne)

- brok = lemel cruche (sl picher).

 

Pajenn 105

brokus = lemel libéral (= ambigu…).

brokardel = brocatelle + (étoffe)

bronnañ, + reiñ bronn da = allaiter…

broñs coll., broñsenn sg., + broñsad, broñsoù = bourgeons

brorener Voir rener bro = homme d'Etat (lemel ministre).

brorenerezh da lemel

broud = + semence (clou). Lemel clou sans tête.

broudus = encourageant (da reizhañ), + stimulant.

broudvrizhelladur = tatouage  ??? (da lemel ?).Voir tatouiñ = tatouer ; tatouerezh, -adur = tatouage.

 

Page 106

brouez = + indignation ; emportement, colère

+ brouezadus = irritable, capable de s'indigner.

brouezañ = + s'indigner, h.a.

brouezenn = + indignation

brouezus =+ qui provoque l'indignation. Lemel irritable

brouilhez (-z e plas -s ?)

brousgwez = lemel arbustes. (sl. dardenn = arbuste)

brousgwezek = + couvert de fourrés, d'arbrisseaux. Lemel frutescent

broustañ = brouter (da lemel ? ; sl. peuriñ…)

brout adj.= … + tomm broud = très chaud ; lous broud = très sale

brozh = lemel robe

bruchediñ = + plastronner

bruchiñ = + s'appuyer sur le sternum (lemel s'accouder)

 

Pajenn 107 

dispartiañ brud m. / brud f. (lemel pennad ar geriadur):

brud m. = a)- bruit, nouvelle sans garantie, rumeur = féminin ; b)-renom, réputation = masculin. En e vrud, d’âge mûr ; ober brud, prospérer (plantes,animaux, etc).

lemel brozenn

+ brodenn f.-où = rumeur, on-dit, cancan

r. brudfoilhenn (e plas brudfollenn ; sl foilhenn < foiliata, latin ; sl ivez La Feuillée = ar   Fouilhez)…

brudus = r. …qui procure de la renommée (lemel gloire)

+ brugig-roz coll. = azalée (hervez Roland Mogn)

brukañ = + pourrir (en parlant du bois)

+ brukadur = corruption (propre et figuré)

brum = bruine. Lemel brume

brumenn = lemel éblouissement

brunellat = + beugler

brusk = + thorax

bruskañ = s'appuyer sur le thorax (lemel poitrine)

+ bruskenniñ = devenir croustillant ; bara bruskennet

+ brutug = des immondices, un tas de d'immondices

 

Pajenn 108

r. bruzunadus = friable

+ brukadus adj. = corruptible

 + bruzunek adj = qui contient des miettes…

+ bruzunus adj = qui fait des miettes, provoque l'émiettement

r. buanekaus = irrritant (lemel irritable)

+ buanekadus = irritable

+ buanekadur = irritation

buezon da lemel ?

bugad = vanité, gloriole (lemel ?)

+ bugaleadur = enfantement

+ bugaleat = enfanter

- bugaleerezh da lemel (-erezh > un ober). Sl bugeliezh ha bugaleaj.

- bugaleüs da lemel

bugel = lemel berger (sl. bugul)

- bugelez da lemel (sl. deskardez)

r. buguliañ = garder les bêtes

+ bugul tredan = clôture électrique (populaire)

buhezeg m.-ed = +(un) être vivant

buhezegezh f. = ; + kontet en doa din e vuhezegezh = il m'avait raconté sa vie

buhezegezhel adj. = + relatif aux mœurs (lemel moral)

buhezegezhiñ, da lemel

 

Pajenn 109

lemel buhezegezhour ha buhezegezhouriezh

lemel buhezoniel ha buhezoniezh, buhezoniour. Sl. bevoniezh, -iezh, -iour

buker = lemel pinnule ?

+ bulzun egor f. = navette spatiale

buñs = muid + (mesure)

bunt-rod, + (borne pour protéger les murs des roues des charrettes)

buoc’h-Doue, + buoc’hig-Doue

burbuenn, +, bouton

burbuennek adj. +couvert de boutons, de pustules

burudenn = roupie + (goutte qui pend au nez)

burev-kouraterezh = courtier (lemel agence)

 

Pajenn 110

buron = maisonnette + (de montagne)

burudig = roupie + (goutte qui pend au nez)

+ burug coll. -enn f. = vers de terre, lombrics

+ burugenner m. -ien = celui qui flâne à son travail

+ burugenniñ vb. = travailler lentement, flâner àson travail

+ buruteller =(un) critique

burzud -où m. = miracle ; merveille ; évènement surprenant. Adv. burzhud na varfe = miracle s'il ne mourrait

burzhudour = thaumaturge + (faiseur de miracle).

butuniñ, -at

buz = + buz ha buhez d'ar bugel = souhait à la naissance

(Fin al lizherenn B)

Date de dernière mise à jour : jeudi, 28 janvier 2021

Créer un site internet avec e-monsite - Signaler un contenu illicite sur ce site